Carnaval

Algemeen

Carnaval wordt sinds het begin van de twintigste eeuw ieder jaar in februari gevierd op Aruba. Carnaval is eigenlijk een aaneenrijging van allerlei feestelijke activiteiten waarmee men gelijk na de nieuwjaarsviering het jaar in danst.

De economische welvaart in de jaren dertig zorgde ook voor een groei van sociale activiteiten op het eiland. De eerste carnavalfeesten in Oranjestad werden binnen de clubgebouwen georganiseerd. Daarna ging men optochten organiseren door gebruik te maken van vrachtwagens versierd met palmbladeren. Deze praalwagens werden gevolgd door enkele vermomde deelnemers.

Na hun vestiging in de jaren 1930 begonnen de immigranten uit Trinidad en andere Britse eilanden in het Caribische gebied carnaval te vieren in San Nicolas, zoals zij die kenden uit hun eigen eilanden. 

In 1945 was San Nicolas de plaats waar de eerste "carnavalsoptocht" plaatsvond. De parade werd geïnitieerd door een groep immigranten uit Trinidad en de Britse eilanden ter ere van de overwinning van de geallieerden. Drie jaar later, in augustus 1948 kreeg deze groep toestemming om een parade te organiseren in de straten van San Nicolas, deze keer ter ere van de viering van het 50-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Verkleed in kostuums dansten de leden van de groep op steelbandmuziek.

Door de jaren werd carnaval overal op het eiland gevierd en pas in 1954 begon men met het centraliseren van de carnavalsactiviteiten. Er werd een Centrale Carnavalscommissie (CCC) opgericht en in 1966 werd de Stichting Arubaanse Carnaval (SAC) opgericht om alle carnavalsevenementen te organiseren.

Officieel wordt het carnavalseizoen op 11 november om 11 's morgens geopend. Vanaf de eerste week van januari is er veel te doen op het eiland.

Carnaval begint met een fakkelparade die de ‘spirit’ van Carnaval tot leven brengt. Deze zeer populaire optocht geeft aan dat het Carnavalsseizoen echt is
begonnen en wordt gehouden op de eerste zaterdag na Nieuwjaar.

Carnavalsdatum

Elk jaar wordt Carnaval (de grote parade) op een andere datum gevierd. Wanneer Carnaval plaats zal vinden wordt berekend vanuit de eerste Paasdag. Pasen is bepalend voor de datum van de eerste Carnavalsdag.
Paaszondag is de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente (21 maart). Ga dan zeven weken terug voor de eerste Carnavalsdag (of 47 dagen voor 1e paasdag).

Carnaval begint officieel op een zondag. De zaterdag is er in de loop der jaren als extra feestdag ingelast. Pasen kan op zijn vroegst op 22 maart vallen en op zijn laatst op 25 april. Dit houdt in dat Carnaval gevierd wordt ergens tussen op z’n vroegst 1 februari en op z’n laatst op 7 maart.
Carnaval (de grote parade) valt op een zondag en het feest kan doorgaan tot en met dinsdag, gevolgd door Aswoensdag (begin van het vasten dat 40 dagen duurt). Dit is eigenlijk een periode waarin geen vlees of extra’s gegeten wordt. Gedurende deze 40 dagen heeft het lichaam de tijd om zich te reinigen. Na het vasten komt Pasen, het feest van de vrede, verlichting, de verrijzenis van Jezus uit de dood.

De grote parade

Op de zondag vóór Aswoensdag is als hoogtepunt van het Carnaval de 'Grand Carnaval Parade' in Oranjestad. Oogverblindende kostuums, bodypieces, 

roadpieces en praalwagens in zeer luxueuze uitvoering trekken door de straten van Oranjestad en oogsten veel applaus van de toeschouwers. Deze parade wordt aangevoerd door de Carnavalskoningin. De parade begint om 10 uur ’s morgens en eindigt tegen zonsondergang.

Stichting Arubaans Carnaval (S.A.C.)

Op Aruba was  de organisatie van het Carnaval in handen van de Stichting Arubaans Carnaval (S.A.C.)
Deze organisatie is 11 november 1966 opgericht om elf over elf ’s morgens en werd in 2014 opgeheven.

Stichting Maneho di Aruba su Carnaval (SMAC)

Sinds november 2014 is de Stichting Maneho di Aruba su Carnaval (SMAC) belast met de organisatie het Carnaval.
Elke jaar op de elfde van de elfde om elf minuten over elf (11 november) geeft S.A.C het startschot voor de voorbereidingen van het carnaval. Zij stellen het programma samen van alle activiteiten en moeten ervoor zorgen dat alle evenementen goed en vlot verlopen. S.A.C. reikt aan het einde van het Carnavalsseizoen prijzen uit voor o.a. de beste Carnavalsgroep, beste road piece, bodypiece en praalwagen en leukste groep.

In het Carnaval activiteitenkalender voor 2020 staan alle evenementen vermeld. Meer informatie is te vinden op de SMAC website.

Toeschouwers

De Carnavalsparades zouden niks zijn zonder toeschouwers. Tienduizenden mensen kijken graag naar de dansende en zingende deelnemers, naar de kostuums en praalwagens en ze genieten mee van de schetterende muziek.
Ook hier is er organisatie voor nodig. Je staat urenlang te kijken, dus staan de mensen het liefst in de schaduw. Ze zorgen ervoor dat ze eten en vooral drinken bij zich hebben. Het is dan ook een soort vrolijke picknick dag voor familie en vrienden. Mensen zorgen ervoor dat ze een goed plekje langs de weg krijgen.

De verdeling van de plekjes loopt de laatste jaren via Directie Infrastructuur en Planning (DIP). Deze overheidsdienst zorgt ervoor dat de plekjes langs de route eerlijk verdeeld worden. Mensen zetten dan een trailer of een tent langs de weg. Vaak zie je ook stellages zodat mensen wat hogerop kunnen zitten en een beter zicht hebben op wat er voorbij gaat. Zij zetten daar hun stoelen en andere spullen neer. Ook hun muziekinstallatie. Sommige bedrijven installeren tribunes. Velen mensen doen hun best om hun trailer mooi te versieren. Sommige groepen toeschouwers staan verkleed in dezelfde T-shirtjes of hebben een zelfde type pet of hoed op.

Tijdens de optochten staan de straten vol lachende en dansende mensen. Zolang de praalwagens nog niet in aantocht zijn danst het publiek op muziek die klinkt uit de verschillende muziekinstallaties langs de weg.

Vaste figuren

Carnaval kent bepaalde vaste personages en activiteiten. Momo (de Carnavalskoning of Carnavalsgeest), Prins en Pancho (de prins en de clown), Carnavalskoninginnen- en prinsessen, de koning of koningin van Caiso, Soca en Tumba contest.

Er worden allerlei verkiezingen gehouden van prinsen, koninginnen en muzikanten/bands. Bijvoorbeeld Mrs. Carnival, waar alleen vrouwen boven de 26 aan mee mogen doen en de Prins & Pancho die gekozen worden tot de beste grappenmakers. Ook voor de kinderen zijn er allerlei verkiezingen, zoals de 'Children's Queen Election'.

Momo (Kimamento di Momo)

Rey Momo wordt beschouwd als het symbool van plezier en wordt vertegenwoordigd door een hele grote strooien pop uitgedost in flamboyante en kleurrijke kleding. Aan het einde van de festiviteiten, m.n. op de avond vóór Aswoensdag, wordt Rey Momo gedurende een uitbundige ceremonie verbrand. Zijn verbranding stelt het einde van Carnaval voor en symboliseert het begin van de Veertigdagentijd (vastenperiode).

Carnaval muziek

Carnaval muziek is heel belangrijk tijdens het carnaval. Er zijn in Aruba verschillende carnaval muziekstijlen te vinden.

Tumba 

De viering van het Carnaval is in de loop van de jaren veranderd en sinds 1971 hoort hier ook het Tumba-festival bij.
De Afrikaanse achtergrond van Tumba's schoot voor het eerst wortels op Curaçao en ontwikkelde zich van het tambu ritme, zo genoemd vanwege een bijzondere drumbeat gebracht naar Curaçao door de Afrikaanse slaven in de 17e eeuw. Daarna verspreidt Tumba zich naar Aruba en Bonaire. Op Aruba is Tumba ook bijzonder populair gedurende de viering van onze nationale dag op 18 maart.
Er wordt ook een 'Tumba-koning' gekozen en bij de jeugd een 'Tumberito'. En natuurlijk hoor je alle andere muziek, zoals: calypso, bachata, merengue, salsa, house en samba.

Caiso 

Het is onmogelijk om carnaval voor te stellen zonder calypso en soca. Deze twee zijn varianten van hetzelfde ritme; het hart en de ziel van het carnaval. Beiden werden hier geïntroduceerd door de immigranten uit de Britse eilanden in het Caribische gebied, maar in de loop der tijd verwierven ze een eigen lokale karakter.

Calypso

Calypso is een tragere versie en haar voornaamste doel is om je mening te uiten door middel van zang. In plaats dat men de gebeurtenissen openlijk vertelt, gaat men middels het lied insinueren. De calypso werd voor het eerst eind 18e eeuw in Trinidad ontwikkeld en werd later op Aruba geïntroduceerd. De onderwerpen van de calypso kunnen variëren van politieke en sociale kritiek en willekeurige roddel, maar de achterliggende intentie is om de maatschappij in het algemeen, het publiek of andere calypsozangers uit te dagen. In die zin is de calypso te vergelijken met een middeleeuwse strijd tussen twee ridders met zwaarden, maar in het geval van de calypso gaat het om een strijd van zang; muziek en bijbehorende teksten.

Bron: Aruba Carnival – Vanja Oduber

Soca 

De 'Soca-muziek' is de muziek die het meest wordt gespeeld in de straatparades. De roadmarch komt ook oorspronkelijk uit Trinidad en is een wat sneller en vrolijker genre met aanstekelijke teksten en melodieën. Haar voornaamste doel is om de deelnemers urenlang te laten dansen en de toeschouwers op te zwepen door de schetterende muziek.

Daarom is het Aruba Caiso & Soca Monarch contest een zeer belangrijke evenement en elk jaar wordt een Calypso-koning/koningin en een Soca-koning/koningin gekozen. Er is ook een Caiso & Soca contest voor kinderen en tieners.
Mighty Talent (Claudius Phillips) is een zeer bekende Arubaanse artiest met heel veel verschillende carnaval muziek nummers. Hij is van jongsaf begonnen met zingen en heeft in zijn carnavalscarrière veel prijzen in de wacht gesleept. HIj wordt ook wel “The King of Kings genoemd”.
Inmiddels zijn ook weer nieuwe generatie muzikanten die carnaval voorzien van nieuwe leuke liedjes, zoals Buleria, Tsunami en N Fuzion.

Steelbands

In het prille begin van de Carnavalsviering op Aruba waren de steelbands een vast onderdeel. Men maakt de muziek op trommels van onder andere lege olievaten (steel drums) en er worden deuken in gemaakt. Elke deuk heeft een andere toonhoogte als je het bespeelt. Met de komst van muziekbands die gebruik maken van muziekinstallaties, zijn de steelbands een beetje uit het carnavalsbeeld verdwenen maar de laatste jaren doen er weer enkele steelbands mee in de parade.

Brassbands/Asambeho 

Deze zijn bands meestal gevormd door drummers en trompettisten. Een carnavalparade wordt meestal met een brassband geopend. De laatste jaren zijn er niet zoveel brassbands meer die meedoen.
Bron: Aruba Carnival – Vanja Oduber

Carnavalsgroepen

Er zijn verschillende Carnavalsverenigingen en groepen die meedoen aan de optochten. Meedoen aan de parade neemt maanden van voorbereiding in beslag. Men bedenkt een thema en gaat vervolgens met dit thema aan de slag. Er worden verschillende ontwerpen voor kostuums en bodypieces gemaakt. De laatste weken wordt er hard gewerkt aan wagens en kostuums. Voor de kostuums maakt men veel gebruik van gekleurde, glanzende stof en versierselen opdat de kostuums kunnen schitteren.

Kostuums

Zeer bekende carnavalsontwerpers maken ontwerpen voor heren, dames en kinderkostuums aan de hand van het thema, bijvoorbeeld 'Indianen' of 'Avatar'. Men kiest dan de kleuren en de stoffen en andere materialen, zoals pailletten, glitters, kralen, sierstenen en veren, die erbij passen. Men maakt veel gebruik van gekleurde, glanzende stof en versierselen opdat de kostuums kunnen schitteren. Men maakt ook kostuums en hoeden of hoofdtooien (headpieces) voor de hele groep. Bij sommige groepen zorgt elk lid zelf voor zijn of haar kostuum. Iedereen laat z'n creativiteit erop los.

Praalwagens

Een praalwagen wordt in het Papiamento 'Carosa' genoemd. Op de carosas wordt het thema ook creatief uitgebeeld. Meestal staat de Carnavalskoningin van de groep op de carosa te zwaaien naar het publiek samen met andere personen. Achter de praalwagens dansen de deelnemers in hun mooie kostuums en bodypieces op het ritme van de carnavalmuziek.

Optochten

Er zijn verschillende soorten optochten. Voor de kinderen zijn er o.a. de ballonnenoptocht, de schoolparades, kinderparade en de parade van Noord.

De 'Jouvert Morning ' in San Nicolas is een uitbundige optocht met buitengewoon enthousiaste deelnemers die om vier uur 's morgens begint en na zonsopgang eindigt . Dan moet je dus heel vroeg opstaan en daarom noemen ze het ook wel de 'pyjama party'.

Een hele bekende parade is de 'Lighting parade' die op een zaterdagavond wordt gehouden. De deelnemers zijn verkleed in hun carnaval kostuum voor de grote parade, maar zullen het kostuum verlichten met lampjes. Ook de praalwagens
zijn helemaal verlicht en het geheel is spectaculair om te zien.

De laatste groep in de parades wordt gevormd door een groep enthousiaste dansers onder de toeschouwers. Alle mensen die zin hebben om nog even door te gaan, mogen meedansen. Deze groep wordt begeleid door de politie.

Bron: Biblioteca Nacional Aruba – Seccion Arubiana